Лалми деҳқончилик агротехникаси бўйича таниқли мутахассис бўлган олимнинг қувончи бежиз эмас. Етмиш йиллик умрининг қарийб эллик йилини шу илмий даргоҳда лалми ерларда деҳқончилик агротехникасини ўрганиш, деҳқоннинг ишини енгиллатиш, илмни ҳаётга жорий этишга сарфлаб келаётган олим қувонади-да албатта.

Президентимизнинг Қишлоқ хўжалиги ходимлари кунига бағишланган тантанали маросимда “Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институтининг Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси негизида Лалмикор деҳқончилик институтини ташкил этишни замоннинг ўзи тақозо этмоқда”, деган фикрлари илмий жамоатчилик, айниқса, ғаллакорлар томонидан катта қизиқиш билан кутиб олинди.

– Давлатимиз раҳбарининг маърузасини эшитдингизми? – деди телевизорда тантанали йиғилиш ҳақидаги кўрсатув тугаши билан қўнғироқ қилган ғаллачилик бўйича таниқли олимлардан бири, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди Ҳасан Юсупов. – Ҳаяжонимни босолмаяпман. Бир асрдан зиёд тарихга эга станциямиз негизида илмий-тадқиқот институти ташкил этиларкан. Бу бизнинг жамоамиз кўп йиллардан буён кутаётган янгилик бўлди. Илтимос, бу ҳақда сайтларингизда ёзсангиз.

Лалми деҳқончилик агротехникаси бўйича таниқли мутахассис бўлган олимнинг қувончи бежиз эмас. Етмиш йиллик умрининг қарийб эллик йилини шу илмий даргоҳда лалми ерларда деҳқончилик агротехникасини ўрганиш, деҳқоннинг ишини енгиллатиш, илмни ҳаётга жорий этишга сарфлаб келаётган олим қувонади-да албатта.

Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси фаолиятини дастлаб 1913 йилда бошлаган. Сўнгра собиқ Бутуниттифоқ қишлоқ хўжалиги фанлари академияси, мустақиллик йилларида Ўзбекистон Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг Ғаллачилик илмий-тадқиқот институти сифатида фаолият юритиб келди. Юртимизнинг лалми ерларида бошоқли, дуккакли ва бошқа экинлар селекцияси, уруғчилиги ва агротехнологиясини илмий асосда ўрганишга дастлабки пойдевор ушбу муассасада қўйилган, десак, ҳеч қандай муболаға бўлмайди.

Муассасанинг бир асрдан ортиқ илмий фаолияти давомида 20 га яқин қишлоқ хўжалиги экинларининг 250 дан зиёд серҳосил навлари яратилди. Бугун ҳам лалми ерлар учун серҳосил экин навлари яратиш, тупроқда нам тўплаш, сақлаш ва ундан тежамли фойдаланишга имкон берадиган агротехника тизимларини ишлаб чиқиш ва татбиқ этишга салмоқли улуш қўшиб келаётир. Тупроқни сув ва шамол эрозиясидан ҳимоя қиладиган агротехнологик ишланмалар тизими, касаллик ва зараркунандаларга, бегона ўтларга қарши курашишнинг кўплаб илмий усуллари шу ерда яратилган.

Илмий муассасанинг лалмикор деҳқончиликда тутган ўрни ва фаолиятида турли даврларда юз берган ўзгаришлар ҳисобга олинса, кекса олимнинг “бу кунни узоқ йиллардан буён кутаётган эдик”, деган ҳаяжонини тушуниш қийин эмас. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1997 йил 25 августдаги қарори билан Суғориладиган ерларда ғалла ва дуккакли ўсимликлар илмий-тадқиқот институти ташкил этилгач, мусассаса ушбу институтнинг илмий-ишлаб чиқариш станциясига айлантирилганда ҳам бундан кам ҳаяжонланмаган эди.

Ўтган йилларда муассаса мақомининг бир неча бор ўзгартирилиши илмий ишлар кўламига ҳам таъсир этмай қолмади. Аммо илмий жамоа, жумладан, Ҳасан Юсупов каби фидойи олимлар ишлашдан, изланишдан тўхтагани йўқ. Фермер хўжаликлари учун тупроқ-иқлим шароитига мос эртапишар, серҳосил, юқори сифатли навлар яратиш, алмашлаб экиш тизими, ресурстежамкор агротехнологияларни такомиллаштириш, тупроқ унумдорлигини ошириш, уни шамол ва сув эрозиясидан сақлаш муаммоларини ҳал қилиш устида илмий-амалий ишлар давом эттирилди.

Кейинги йилларда станция олимлари томонидан юмшоқ буғдойнинг “Истиқлол-6”, “Истиқлол-20”, “Семурғ”, “Саъд-2010”, қаттиқ буғдойнинг “Истиқлол-5”, “Олмос-2011”, арпанинг “Дўстлик-2011”, “Баҳорикор”, “Абу Ғофур-20”, тритикаленинг “Дўстлик-4”, нўхатнинг “Мустақиллик-20”, хашаки нўхатнинг “Ўзбекистон-2011” каби ўнлаб серҳосил навлари яратилди. Бошоқли дон экинларининг 34, дуккакли экинларнинг 10, мойли ва полиз экинларининг 4 янги нави синовдан ўтказилмоқда. Ўзбекистон Фан ва технологиялар агентлиги томонидан эълон қилинган грант асосида 6 амалий ва 3 инновация лойиҳаси устида илмий изланишлар олиб борилаётир.

Тажриба станциясига айлантирилгач, муассасанинг молиявий, фундаментал тадқиқотлар ўтказиш имкониятлари чекланган бўлса-да, илмий муассасалар билан мавжуд алоқалар сақлаб қолинди. Самарқанд қишлоқ хўжалик институти, Тошкент давлат аграр университети ва Ўзбекистон Миллий университети билан малакали кадрлар тайёрлаш ҳамда ўзаро тажриба алмашиш бўйича ҳамкорлик қилиб келинмоқда.

– Лалмикор деҳқончилик институти ташкил этилиши илмий ҳамкорликни янада ривожлантиришга, соҳага замонавий фан ва инновация технологияларини кенг жорий қилишга катта имкониятлар яратади, – дейди Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси раҳбари, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди Р.Сиддиқов. – Бугун мамлакатимизнинг лалмикор ҳудудларида деҳқончилик қилаётган фермерларга илмий тавсия ва ишланмалар жуда ҳам зарур. Чунки, мамлакатимиз озиқ-овқат дастури бажарилишини таъминлашда лалмикор минтақаларнинг алоҳида ўрни бор. Айниқса, дон ва бошқа қишлоқ хўжалиги экинларининг қурғоқчиликка, касалликларга чидамли, серҳосил навларини яратиш долзарб вазифа бўлиб турган ҳозирги замонда соҳага илмий ёндашувни кучайтириш ўта муҳим вазифа. Бу вазифани бажариш учун мамлакатимизга кенг кўламли тадқиқотлар олиб бориш салоҳиятига эга алоҳида институт жуда зарур эди.

Илмий изланишлар самарасидан аввало лалми ерларда деҳқончилик қилаётган фермер баҳраманд бўлади. Ҳозир ҳам бу илмий муассаса билан яқин ҳамкорлик қилиб, қийин иқлим шароитига қарамай ғалладан барқарор юқори ҳосил олаётган фермерлар кўп. Ғаллаорол туманидаги «Ёмбоштут» фермер хўжалиги бунга мисол.

– Лалми ернинг ўзига хос жиҳатлари ҳисобга олиниб, ҳудудимизда фермерлик сувли ерларга қараганда кейинроқ йўлга қўйилган, – дейди тажрибали ғаллакор, меҳнат фахрийси Асад Убайдуллаев. – 1998 йилда “Ёмбоштут” фермер хўжалигини ташкил этилгандан буён илмий тадқиқот институтлари билан ҳамкорлик қиламиз. Аммо кейинги йилларда лалмикор ғаллачилик билан шуғулланадиган олимлар ўзлари ёрдамга муҳтож бўлиб, лалмикор адирларда деҳқончилик қилаётган фермернинг олдига ўз вақтида келолмай қолганди. Шунинг учун Президентимиз маърузасида Лалмикор деҳқончилик институти ташкил этилишини эшитиб, беихтиёр қарсак чалиб юбордим. Элимиз фаровонлиги йўлида жуда катта қадам бу.

Дунёнинг кўплаб минтақаларида аҳолини озиқ-овқат билан таъминлаш, айниқса, ғалла етиштириш жиддий муаммо бўлаётган ҳозирги даврда давлатимизнинг соҳани ривожлантиришдаги тажрибаси халқаро илмий ҳамжамиятнинг ҳам эътиборини тортмоқда. CIMMYT, IСARDA халқаро илмий марказлари 15 йилдан буён Ўзбекистоннинг ғаллачилик илмий тадқиқот муассасалари, жумладан, Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси билан яқин ҳамкорлик қилиб келаётир.

Халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдек эзгу мақсадда амалга оширилаётган туб ўзгаришлар жараёнида янги илмий-тадқиқот институти ташкил этилиши лалмикор ғаллачиликка илмий ёндашувни янги босқичга олиб чиқиши шубҳасиз. Бу хабардан илмий жамоатчилик, ғаллакор деҳқонлар қувончининг боиси ҳам шу.

Ўзбек
Chinese
Turkish
Tajik
Kyrgyz
Turkmen
Japanese
Arabic
English
French
Spanish
Русский
German
Ўзбек
Oʻzbek
Қазақ
Лалмикор деҳқончилик институти ташкил этишни замоннинг ўзи тақозо этмоқда

Лалми деҳқончилик агротехникаси бўйича таниқли мутахассис бўлган олимнинг қувончи бежиз эмас. Етмиш йиллик умрининг қарийб эллик йилини шу илмий даргоҳда лалми ерларда деҳқончилик агротехникасини ўрганиш, деҳқоннинг ишини енгиллатиш, илмни ҳаётга жорий этишга сарфлаб келаётган олим қувонади-да албатта.

Президентимизнинг Қишлоқ хўжалиги ходимлари кунига бағишланган тантанали маросимда “Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институтининг Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси негизида Лалмикор деҳқончилик институтини ташкил этишни замоннинг ўзи тақозо этмоқда”, деган фикрлари илмий жамоатчилик, айниқса, ғаллакорлар томонидан катта қизиқиш билан кутиб олинди.

– Давлатимиз раҳбарининг маърузасини эшитдингизми? – деди телевизорда тантанали йиғилиш ҳақидаги кўрсатув тугаши билан қўнғироқ қилган ғаллачилик бўйича таниқли олимлардан бири, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди Ҳасан Юсупов. – Ҳаяжонимни босолмаяпман. Бир асрдан зиёд тарихга эга станциямиз негизида илмий-тадқиқот институти ташкил этиларкан. Бу бизнинг жамоамиз кўп йиллардан буён кутаётган янгилик бўлди. Илтимос, бу ҳақда сайтларингизда ёзсангиз.

Лалми деҳқончилик агротехникаси бўйича таниқли мутахассис бўлган олимнинг қувончи бежиз эмас. Етмиш йиллик умрининг қарийб эллик йилини шу илмий даргоҳда лалми ерларда деҳқончилик агротехникасини ўрганиш, деҳқоннинг ишини енгиллатиш, илмни ҳаётга жорий этишга сарфлаб келаётган олим қувонади-да албатта.

Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси фаолиятини дастлаб 1913 йилда бошлаган. Сўнгра собиқ Бутуниттифоқ қишлоқ хўжалиги фанлари академияси, мустақиллик йилларида Ўзбекистон Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг Ғаллачилик илмий-тадқиқот институти сифатида фаолият юритиб келди. Юртимизнинг лалми ерларида бошоқли, дуккакли ва бошқа экинлар селекцияси, уруғчилиги ва агротехнологиясини илмий асосда ўрганишга дастлабки пойдевор ушбу муассасада қўйилган, десак, ҳеч қандай муболаға бўлмайди.

Муассасанинг бир асрдан ортиқ илмий фаолияти давомида 20 га яқин қишлоқ хўжалиги экинларининг 250 дан зиёд серҳосил навлари яратилди. Бугун ҳам лалми ерлар учун серҳосил экин навлари яратиш, тупроқда нам тўплаш, сақлаш ва ундан тежамли фойдаланишга имкон берадиган агротехника тизимларини ишлаб чиқиш ва татбиқ этишга салмоқли улуш қўшиб келаётир. Тупроқни сув ва шамол эрозиясидан ҳимоя қиладиган агротехнологик ишланмалар тизими, касаллик ва зараркунандаларга, бегона ўтларга қарши курашишнинг кўплаб илмий усуллари шу ерда яратилган.

Илмий муассасанинг лалмикор деҳқончиликда тутган ўрни ва фаолиятида турли даврларда юз берган ўзгаришлар ҳисобга олинса, кекса олимнинг “бу кунни узоқ йиллардан буён кутаётган эдик”, деган ҳаяжонини тушуниш қийин эмас. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1997 йил 25 августдаги қарори билан Суғориладиган ерларда ғалла ва дуккакли ўсимликлар илмий-тадқиқот институти ташкил этилгач, мусассаса ушбу институтнинг илмий-ишлаб чиқариш станциясига айлантирилганда ҳам бундан кам ҳаяжонланмаган эди.

Ўтган йилларда муассаса мақомининг бир неча бор ўзгартирилиши илмий ишлар кўламига ҳам таъсир этмай қолмади. Аммо илмий жамоа, жумладан, Ҳасан Юсупов каби фидойи олимлар ишлашдан, изланишдан тўхтагани йўқ. Фермер хўжаликлари учун тупроқ-иқлим шароитига мос эртапишар, серҳосил, юқори сифатли навлар яратиш, алмашлаб экиш тизими, ресурстежамкор агротехнологияларни такомиллаштириш, тупроқ унумдорлигини ошириш, уни шамол ва сув эрозиясидан сақлаш муаммоларини ҳал қилиш устида илмий-амалий ишлар давом эттирилди.

Кейинги йилларда станция олимлари томонидан юмшоқ буғдойнинг “Истиқлол-6”, “Истиқлол-20”, “Семурғ”, “Саъд-2010”, қаттиқ буғдойнинг “Истиқлол-5”, “Олмос-2011”, арпанинг “Дўстлик-2011”, “Баҳорикор”, “Абу Ғофур-20”, тритикаленинг “Дўстлик-4”, нўхатнинг “Мустақиллик-20”, хашаки нўхатнинг “Ўзбекистон-2011” каби ўнлаб серҳосил навлари яратилди. Бошоқли дон экинларининг 34, дуккакли экинларнинг 10, мойли ва полиз экинларининг 4 янги нави синовдан ўтказилмоқда. Ўзбекистон Фан ва технологиялар агентлиги томонидан эълон қилинган грант асосида 6 амалий ва 3 инновация лойиҳаси устида илмий изланишлар олиб борилаётир.

Тажриба станциясига айлантирилгач, муассасанинг молиявий, фундаментал тадқиқотлар ўтказиш имкониятлари чекланган бўлса-да, илмий муассасалар билан мавжуд алоқалар сақлаб қолинди. Самарқанд қишлоқ хўжалик институти, Тошкент давлат аграр университети ва Ўзбекистон Миллий университети билан малакали кадрлар тайёрлаш ҳамда ўзаро тажриба алмашиш бўйича ҳамкорлик қилиб келинмоқда.

– Лалмикор деҳқончилик институти ташкил этилиши илмий ҳамкорликни янада ривожлантиришга, соҳага замонавий фан ва инновация технологияларини кенг жорий қилишга катта имкониятлар яратади, – дейди Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси раҳбари, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди Р.Сиддиқов. – Бугун мамлакатимизнинг лалмикор ҳудудларида деҳқончилик қилаётган фермерларга илмий тавсия ва ишланмалар жуда ҳам зарур. Чунки, мамлакатимиз озиқ-овқат дастури бажарилишини таъминлашда лалмикор минтақаларнинг алоҳида ўрни бор. Айниқса, дон ва бошқа қишлоқ хўжалиги экинларининг қурғоқчиликка, касалликларга чидамли, серҳосил навларини яратиш долзарб вазифа бўлиб турган ҳозирги замонда соҳага илмий ёндашувни кучайтириш ўта муҳим вазифа. Бу вазифани бажариш учун мамлакатимизга кенг кўламли тадқиқотлар олиб бориш салоҳиятига эга алоҳида институт жуда зарур эди.

Илмий изланишлар самарасидан аввало лалми ерларда деҳқончилик қилаётган фермер баҳраманд бўлади. Ҳозир ҳам бу илмий муассаса билан яқин ҳамкорлик қилиб, қийин иқлим шароитига қарамай ғалладан барқарор юқори ҳосил олаётган фермерлар кўп. Ғаллаорол туманидаги «Ёмбоштут» фермер хўжалиги бунга мисол.

– Лалми ернинг ўзига хос жиҳатлари ҳисобга олиниб, ҳудудимизда фермерлик сувли ерларга қараганда кейинроқ йўлга қўйилган, – дейди тажрибали ғаллакор, меҳнат фахрийси Асад Убайдуллаев. – 1998 йилда “Ёмбоштут” фермер хўжалигини ташкил этилгандан буён илмий тадқиқот институтлари билан ҳамкорлик қиламиз. Аммо кейинги йилларда лалмикор ғаллачилик билан шуғулланадиган олимлар ўзлари ёрдамга муҳтож бўлиб, лалмикор адирларда деҳқончилик қилаётган фермернинг олдига ўз вақтида келолмай қолганди. Шунинг учун Президентимиз маърузасида Лалмикор деҳқончилик институти ташкил этилишини эшитиб, беихтиёр қарсак чалиб юбордим. Элимиз фаровонлиги йўлида жуда катта қадам бу.

Дунёнинг кўплаб минтақаларида аҳолини озиқ-овқат билан таъминлаш, айниқса, ғалла етиштириш жиддий муаммо бўлаётган ҳозирги даврда давлатимизнинг соҳани ривожлантиришдаги тажрибаси халқаро илмий ҳамжамиятнинг ҳам эътиборини тортмоқда. CIMMYT, IСARDA халқаро илмий марказлари 15 йилдан буён Ўзбекистоннинг ғаллачилик илмий тадқиқот муассасалари, жумладан, Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси билан яқин ҳамкорлик қилиб келаётир.

Халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдек эзгу мақсадда амалга оширилаётган туб ўзгаришлар жараёнида янги илмий-тадқиқот институти ташкил этилиши лалмикор ғаллачиликка илмий ёндашувни янги босқичга олиб чиқиши шубҳасиз. Бу хабардан илмий жамоатчилик, ғаллакор деҳқонлар қувончининг боиси ҳам шу.