Мамлакатимизда молиявий ва жамоатчилик институтларини тизимли равишда шакллантириш ва ривожлантириш иқтисодий ислоҳотларнинг муҳим йўналишларидан бири ҳисобланади. Бу эса корхоналарнинг самарали фаолият кўрсатиши, ишбилармонлик муҳитининг яхшиланиши ва тадбиркорлик фаолиятининг ривожланишига олиб келади.

Мамлакатимизда молиявий ва жамоатчилик институтларини тизимли равишда шакллантириш ва ривожлантириш иқтисодий ислоҳотларнинг муҳим йўналишларидан бири ҳисобланади. Бу эса корхоналарнинг самарали фаолият кўрсатиши, ишбилармонлик муҳитининг яхшиланиши ва тадбиркорлик фаолиятининг ривожланишига олиб келади.

Аудиторлик фаолияти хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти очиқлигини таъминлашда муҳим инструментлардан бири ҳисобланади. Аудиторлик хизматларини кўрсатиш жараёнида аудиторлик ташкилотлари хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий ҳисоботлари тўғрилигига баҳо беради. Хусусан, молиявий ҳисоботнинг тўғрилигини тасдиқлайди ёки ушбу молиявий ҳисоботга ишониб бўлмаслиги ҳақида ўзининг асосланган фикрини баён қилади. Ўз навбатида ўтказилган аудиторлик текшируви барча даражадаги корхона ва ташкилотларнинг фаолият самарадорлигини оширишга хизмат қилади.

Ўзбекистон Республикасининг “Аудиторлик фаолияти тўғрисида”ги қонунига мувофиқ аудиторлик фаолияти деганда аудиторлик ташкилотларининг аудиторлик хизматлари кўрсатиш бўйича тадбиркорлик фаолияти тушунилади. Аудиторлик ташкилоти аудиторлик фаолиятини амалга ошириш лицензиясига эга бўлган юридик шахсдир. У шартнома асосида аудиторлик хизматларини кўрсатади. Аудиторлик ташкилотлари ўз фаолиятини амалга оширишда мустақилдир. Аудиторлик ташкилотлари вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралари ҳамда бошқа давлат ва хўжалик бошқаруви органлари томонидан тузилиши мумкин эмас.

Мамлакатимизда аудитнинг миллий амалиёти иқтисодиётнинг ривожланиб бораётган институти сифатида рақобат шароитида шаклланмоқда. Бугунги кунда юздан ортиқ аудиторлик ташкилоти фаолият кўрсатмоқда. Улар орасида “ERNST & YOUNG”, “Praysvoterxaus Kupers”, “Deloitte va Touche”, “KPMG AUDIT” сингари дунёга таниқли бўлган халқаро аудиторлик компаниялари шўъба корхоналари ҳам бор.

Бугунги кунда аудиторлик ташкилотларига уч турдаги лицензия берилади (лицензия тури аудиторлик ташкилотининг устав капитали миқдори, аудиторлар сони, халқаро профессионал бухгалтер сертификатига эга бўлган мутахассислар сонига қараб фарқланади). Мазкур йўналишдаги таҳлиллар аудиторлик ташкилотларининг оддий даражадаги лицензиядан юқори тоифадаги лицензияга ўтиш тенденцияси ортаётганини кўрсатмоқда. Бу эса аудиторлик ташкилотлари йириклашаётгани ва салоҳияти ортиб бораётганидан далолат беради.

Халқаро майдонда бозор муносабатларининг ривожланиши ва иқтисодий интеграциялашув жараёнларининг кучайиши билан кўпгина йирик маҳаллий аудиторлик ташкилотлари аудит соҳасидаги халқаро тармоқларга аъзо бўлиб кирмоқда. Натижада улар аудитнинг ҳам миллий, ҳам халқаро стандартлари бўйича аудиторлик хизматлари кўрсатмоқда. 2016 йил якунига кўра, аудитнинг халқаро тармоқларига кирган аудиторлик ташкилотларининг салмоғи жами аудиторлик ташкилотлари сонига нисбатан 17,8 фоизни ташкил қилди.

Бугунги кунда аудиторлик ташкилотларининг 70 фоиздан кўпроғи ўн йил ва ундан ортиқ муддат мобайнида профессионал фаолият билан мунтазам шуғулланиб келмоқда. Бу эса мамлакатимизда аудитнинг профессионаллик даражаси ошаётгани ва унинг ўрни мустаҳкамланиб бораётганини кўрсатади.

Мамлакатимизда аудитнинг 25 йилдан ортиқ ривожланиши шуни кўрсатдики, Ўзбекистон Республикасида аудит ягона иқтисодий тизимнинг ажралмас қисми сифатида ривожланиб келмоқда. Шу билан биргаликда, бозор ислоҳотларини демократлаштириш ва иқтисодиётни либераллаштириш жараёнларининг тез суръатлар билан ривожланиб бориши миллий стандартларни такомиллаштириш ҳамда аудиторлик амаллари халқаро талабларга тўлиқ мос келишини таъминлаш орқали миллий аудитни янада ривожлантириш заруратини тақозо қилмоқда.

Мухтасар айтганда, аудиторлик фаолияти ривожланишининг ҳозирги босқичида аудитнинг миллий ва халқаро стандартлари ўзаро мослиги ўта муҳим саналади ва унинг аҳамияти мазкур стандартлар такомиллашиб бораётган шароитда янада ортмоқда. Шу боис аудиторлик фаолияти стандартларини такомиллаштириш жаҳондаги ўзгаришларни мунтазам равишда ҳисобга олган ҳолда амалга ошириладиган узлуксиз жараён ҳисобланади.

Шарофиддин Ҳайдаров,

Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги
бошқарма бошлиғи.

Ўзбек
Chinese
Turkish
Tajik
Kyrgyz
Turkmen
Japanese
Arabic
English
French
Spanish
Русский
German
Ўзбек
Oʻzbek
Қазақ
Аудит – фаол ишбилармонлик муҳитининг муҳим омили

Мамлакатимизда молиявий ва жамоатчилик институтларини тизимли равишда шакллантириш ва ривожлантириш иқтисодий ислоҳотларнинг муҳим йўналишларидан бири ҳисобланади. Бу эса корхоналарнинг самарали фаолият кўрсатиши, ишбилармонлик муҳитининг яхшиланиши ва тадбиркорлик фаолиятининг ривожланишига олиб келади.

Мамлакатимизда молиявий ва жамоатчилик институтларини тизимли равишда шакллантириш ва ривожлантириш иқтисодий ислоҳотларнинг муҳим йўналишларидан бири ҳисобланади. Бу эса корхоналарнинг самарали фаолият кўрсатиши, ишбилармонлик муҳитининг яхшиланиши ва тадбиркорлик фаолиятининг ривожланишига олиб келади.

Аудиторлик фаолияти хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти очиқлигини таъминлашда муҳим инструментлардан бири ҳисобланади. Аудиторлик хизматларини кўрсатиш жараёнида аудиторлик ташкилотлари хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий ҳисоботлари тўғрилигига баҳо беради. Хусусан, молиявий ҳисоботнинг тўғрилигини тасдиқлайди ёки ушбу молиявий ҳисоботга ишониб бўлмаслиги ҳақида ўзининг асосланган фикрини баён қилади. Ўз навбатида ўтказилган аудиторлик текшируви барча даражадаги корхона ва ташкилотларнинг фаолият самарадорлигини оширишга хизмат қилади.

Ўзбекистон Республикасининг “Аудиторлик фаолияти тўғрисида”ги қонунига мувофиқ аудиторлик фаолияти деганда аудиторлик ташкилотларининг аудиторлик хизматлари кўрсатиш бўйича тадбиркорлик фаолияти тушунилади. Аудиторлик ташкилоти аудиторлик фаолиятини амалга ошириш лицензиясига эга бўлган юридик шахсдир. У шартнома асосида аудиторлик хизматларини кўрсатади. Аудиторлик ташкилотлари ўз фаолиятини амалга оширишда мустақилдир. Аудиторлик ташкилотлари вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралари ҳамда бошқа давлат ва хўжалик бошқаруви органлари томонидан тузилиши мумкин эмас.

Мамлакатимизда аудитнинг миллий амалиёти иқтисодиётнинг ривожланиб бораётган институти сифатида рақобат шароитида шаклланмоқда. Бугунги кунда юздан ортиқ аудиторлик ташкилоти фаолият кўрсатмоқда. Улар орасида “ERNST & YOUNG”, “Praysvoterxaus Kupers”, “Deloitte va Touche”, “KPMG AUDIT” сингари дунёга таниқли бўлган халқаро аудиторлик компаниялари шўъба корхоналари ҳам бор.

Бугунги кунда аудиторлик ташкилотларига уч турдаги лицензия берилади (лицензия тури аудиторлик ташкилотининг устав капитали миқдори, аудиторлар сони, халқаро профессионал бухгалтер сертификатига эга бўлган мутахассислар сонига қараб фарқланади). Мазкур йўналишдаги таҳлиллар аудиторлик ташкилотларининг оддий даражадаги лицензиядан юқори тоифадаги лицензияга ўтиш тенденцияси ортаётганини кўрсатмоқда. Бу эса аудиторлик ташкилотлари йириклашаётгани ва салоҳияти ортиб бораётганидан далолат беради.

Халқаро майдонда бозор муносабатларининг ривожланиши ва иқтисодий интеграциялашув жараёнларининг кучайиши билан кўпгина йирик маҳаллий аудиторлик ташкилотлари аудит соҳасидаги халқаро тармоқларга аъзо бўлиб кирмоқда. Натижада улар аудитнинг ҳам миллий, ҳам халқаро стандартлари бўйича аудиторлик хизматлари кўрсатмоқда. 2016 йил якунига кўра, аудитнинг халқаро тармоқларига кирган аудиторлик ташкилотларининг салмоғи жами аудиторлик ташкилотлари сонига нисбатан 17,8 фоизни ташкил қилди.

Бугунги кунда аудиторлик ташкилотларининг 70 фоиздан кўпроғи ўн йил ва ундан ортиқ муддат мобайнида профессионал фаолият билан мунтазам шуғулланиб келмоқда. Бу эса мамлакатимизда аудитнинг профессионаллик даражаси ошаётгани ва унинг ўрни мустаҳкамланиб бораётганини кўрсатади.

Мамлакатимизда аудитнинг 25 йилдан ортиқ ривожланиши шуни кўрсатдики, Ўзбекистон Республикасида аудит ягона иқтисодий тизимнинг ажралмас қисми сифатида ривожланиб келмоқда. Шу билан биргаликда, бозор ислоҳотларини демократлаштириш ва иқтисодиётни либераллаштириш жараёнларининг тез суръатлар билан ривожланиб бориши миллий стандартларни такомиллаштириш ҳамда аудиторлик амаллари халқаро талабларга тўлиқ мос келишини таъминлаш орқали миллий аудитни янада ривожлантириш заруратини тақозо қилмоқда.

Мухтасар айтганда, аудиторлик фаолияти ривожланишининг ҳозирги босқичида аудитнинг миллий ва халқаро стандартлари ўзаро мослиги ўта муҳим саналади ва унинг аҳамияти мазкур стандартлар такомиллашиб бораётган шароитда янада ортмоқда. Шу боис аудиторлик фаолияти стандартларини такомиллаштириш жаҳондаги ўзгаришларни мунтазам равишда ҳисобга олган ҳолда амалга ошириладиган узлуксиз жараён ҳисобланади.

Шарофиддин Ҳайдаров,

Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги
бошқарма бошлиғи.